- Van’da meydana gelen deprem sonrasında Maliye Bakanlığınca 23.10.2011 tarihinden itibaren Maliye Bakanlığı’nın ikinci bir emrine kadar mücbir sebep hali ilan edilmiş ve mükelleflerin vergisel ödevlerini mücbir sebep halinin devam ettiği süre içinde yerine getirmeyebilecekleri belirtilmiştir. Depremin telaşı ve yıkımı ile uğraşan vatandaşların bir de vergi ile uğraşmamaları yönünde alınan bu karar gerekli ve yerinde bir uygulama olmuştur. İlimizde yukarıda yapılanlara rağmen depremin getirdiği bir takım sıkıntılarda halen devam etmektedir.
23.10.2011 tarihinde bu güne kadar vergisel ödevlerini yerine getirmeyen mükelleflerin önceden gelen borçlarını da hesaba katacak olursak bu süre içinde ciddi bir vergi borçları birikmiş bulunmaktadır. Mükelleflerin mücbir sebep halinin bitiminden sonra kendisine vergi borçların ödemesi için 31.12.2011 tarihte yayımlanan 7 Sıra no.lu Tahsilât Genel Tebliğde 24 aya kadar vade yapılabilmektedir. Ancak, Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi ile ilgili her hangi bir çalışma bulunmamaktadır. Buna özelikle dikkat edilmelidir.
Deprem sonrası Van’da ticaret durma noktasına gelmiş, depremin kış ayında olması da bunda önemli etkisi olmuştu. İlimizde gidenlerin önemli bir bölümü ancak bir yıl sonra geri dönmüşlerdi. Dolayısı ile bu sürede kazanç sağlayacak iş yapılamadığı gibi, harcamalarda artmıştır. İlimizdeki ekonomik sosyal gelişmişlik dikkate alındığında bu durumun hane halkı için ciddi bir ekonomik yıkım olduğu aşikârdır.
Bu nedenle ilimizdeki esnafın biriken vergi borcu mücbir sebep halinin bitimi sonrasında önemli bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır. Bu duruma şimdiden önlem almak mali idarenin gelecekteki yükünü hafifletecektir. Sorunun çözümü için bizim de bazı önerilerimiz olacaktır. Bunun için öncelikle geçmişte yapılan uygulamalara bakmak ve yapılabilecekleri tespit etmek gerekiyor.
Bilindiği üzere 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 tarihlerinde Sakarya’da meydana gelen deprem sonrasında 28.12.2001 tarihinde TBMM.de kabul edilen 4731 sayılı yasa ve akabinde 07.04.2002 tarihinde bu yasaya ilişkin yayımlanan 1 nolu tebliğle, bu bölgedeki uygulamalar özetle şöyledir:
Varlıklarının % 10’unu kaybeden mükelleflerin;
a) Depremden önceki vergilendirme dönemlerine ilişkin tahakkuk etmiş ve vadesi geldiği halde ödenmemiş veya Bu tarihlerden öncesine ait olup deprem tarihi itibariyle vadesi geçmemiş vergi alacaklarından
Vergi Usul Kanunu Kapsamına giren vergi, resim ve harçlar ile bunlara bağlı vergi cezaları ve gecikme zamları terkin edilmişti. Bu Vergiler şunlardır:
- Gelir Vergisi
- Kurumlar Vergisi
- Damga Vergisi
- Harçlar
- Veraset ve İntikal Vergisi gibi vergilerdir.
Ayrıca terkin edilen bu vergileri depremden sonra ödeyenlerin ödedikleri vergilerde iade edilmiştir. ( 1 Nolu Tebliğ II-A Bölümü Son paragraf)
Yine terkin kapsamına giren vergiler için tarhiyat yapılmayacağı da (yani vergi incelemesi yapılabilir ama sonuçta vergi yazılmayacak) hükme bağlanmıştır. (1 Nolu Tebliğ I-B bölümü)
Görüldüğü üzere o zamanki iktidar çok yerinde ve doğru bir uygulama ile ekonomik ve sosyal gelişmişlikte Van’ın kat be kat üstünde olan bölgede vatandaşın vergisel sorununu çözmek için ciddi kararlar almış ve uygulamıştır. Şimdi Van esnafının yaralarını sarmak ve depremin yıkımının yol açtığı mağduriyetleri gidermek için mali idarenin yeni kararlar alma zamanıdır. Esnafın borç batağından kurtarılması ve ildeki ticaretin yeniden canlanması için;
1- Depremde doğan hasar nedeniyle deprem öncesi ve deprem sonrası Kurumlar ve Gelir Vergileri terkin edilmelidir. Ya da 4731 sayılı yasada olduğu gibi 2011 ve 2012 yılı Kurumlar ve Gelir Vergileri terkin edilmeli, bunun için varlıkların kaybetme şartı aranmamalıdır. Ayrıca terkin edilen bu vergiler depremden sonra ödeyenlerin ödedikleri vergilerde iade edilmelidir.
2- Terkin kapsamına giren vergi türleri için tarhiyat yapmamalıdır. Bunun için varlıkların kaybetme şartı aranmamalıdır.
3- Mücbir sebep halinin başladığı günden mücbir sebep halin sona erdiği tarihe kadar biriken 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamına giren vergilerle, Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi taksitlendirilmelidir. Mükellefin borçlarına gecikme zammı ve gecikme faizi uygulanmamalıdır.
4- 4731 sayılı yasada şarta bağlı olmaksızın depremde hasar gören bina ve taşıtlara ilişkin emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, veraset ve intikal Vergisi, çevre temizlik vergisi ile harç mükellefiyeti bulunanların kapsama giren borçlarının tamamı terkin edilmiştir. Bu terkin işlemi hiçbir şart bağlı kalmadan ilimizde de uygulanmalıdır.
5- Ödenmeyen Sosyal Güvenlik Kurumu borçlarının taksitlendirilmesi sağlanmalıdır.
6- Mücbir Sebep hali nedeni ile beyanname vermeyen, bildirimde bulunmayanların bu süredeki beyanname ve bildirimlerini tek bir beyanname ile bildirimleri sağlanmalıdır .Beyanname ve bildirimler verilmesi için mücbir sebep halinin uzun sürmesi nedeniyle makul bir süre verilmelidir.
7- Mücbir Sebep halin başladığı ve bittiği süreyi kapsayan dönemler için Gelir ve Kurumlar Geçici Vergi beyannameleri verilmemelidir.
8- Van depreminde zarar görenler için çıkarılacak bir özel yasa ile tüm bu işlemler yapılmalı, depremde zarar görme konusunda herhangi bir şarta bağlı kalmaksızın herkesi kapsamalıdır.
9- Deprem etkilenen ilimizde gerek Organize Sanayi Bölgesinde vergi teşviklerin başlangıç tarihi ve gerekse de depremde etkilenen ilimizdeki teşvik belgeli yatırımlar üzerinde depremin yarattığı olumsuz etkilerin giderilmesi amacıyla bu yatırımları gerçekleştirmekte olan mükelleflere bazı kolaylıklar tanınmalıdır.
10- İlimizin ekonomisin gelişmesi ve yatırımların gerçekleşmesi için yeni teşviklerin belirlenmesi sağlanmalıdır.